Een gezonde leefstijl kan veel uitdagingen in de zorg het hoofd bieden. Denk aan de sterke toename van chronische aandoeningen zoals diabetes en obesitas. Er zijn veel initiatieven, ook in de eerstelijnszorg, en hoopvolle onderzoeken. “We mogen groot denken, maar het is vooral belangrijk om gezamenlijk een eerste stap te zetten”, aldus spreker Rogier Larik op 12 november op een themabijeenkomst van WSV Teylingen.
De projectgroep Leefstijl en Preventie van WSV Teylingen had de bijeenkomst, met als thema ‘Voorkomen is beter dan genezen’, georganiseerd. Dit als aftrap om als zorgverleners vanuit verschillende disciplines meer samen te werken op het gebied van leefstijl. Hiertoe was Rogier Larik als spreker uitgenodigd in Theater ‘t Onderdak in Sassenheim. Larik is openbaar apotheker specialist en heeft diabetes, leefstijl en preventie als specialisatie. Daarnaast is hij ‘aanvoerder’ van de Leefstijlapotheker en eigenaar van het opleidingsbureau Care For Cure.
Via een online tool inventariseerde Larik hoe het onderwerp leefstijl leeft onder de aanwezige zorgverleners. Twee derde gaf aan dagelijks leefstijladvies te geven. Op de vraag of patiënten zitten te wachten op leefstijladvies, gaf een kleine meerderheid ‘niet waar’ als antwoord. Of de tijd rijp is om een deel van de week aan primaire preventie te besteden? Bijna iedereen vinkte het antwoord ‘nee, eerst moet de financiering hiervoor rond zijn’ aan.
Uitdagingen in de zorg
Om de aanwezigen bewust te maken van de urgentie rond leefstijl, toonde Larik een aantal publicaties van de afgelopen jaren. Zoals een position paper van de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (WRR) uit 2021, waarin staat: ‘Een brede inzet op preventie – inclusief op leefstijlpreventie – is van groot belang voor de houdbaarheid van onze zorg, en voor onze volksgezondheid.’ Larik: “Zoals jullie zelf ervaren is er op dit moment al een groot tekort aan personeel in de zorg. Ook de zorguitgaven stijgen explosief. In 2023 werd er per dag 295 miljoen euro uitgegeven in de zorg en de zorgpremie was dat jaar met 55 procent gestegen ten opzichte van 2006.”
Alarmerende cijfers rond diabetes en obesitas
Inzoomend op diabetes gaf hij aan dat 1 op de 14 Nederlanders diabetes type 2 heeft en dat er elke dag 132 diabetespatiënten bij komen. Ook wat betreft overgewicht en obesitas is de toename alarmerend. Als er niets verandert, heeft 38% van de volwassen Nederlanders obesitas in 2035, zo voorspelt de World Obesity Federation. “Ik probeer jullie een beetje te laten schrikken. Maar de vraag is hoe we ermee omgaan”, aldus Larik.
De spreker schetste vervolgens het klinisch beeld van diabetes type 2 en ging met name in op insulineresistentie en de fysiologische effecten van koolhydraten, vetten en eiwitten. Hij vertelde hoe insulineresistentie, maar ook overgewicht, hoge bloeddruk etc. veel te maken hebben met wat we eten, hoe we eten en wanneer we eten.
Het goede nieuws is dat veel gezondheidsproblemen te voorkomen zijn door een gezonde leefstijl. Larik gaf aan dat 94% van de vrouwen en 90% van de mannen een hartinfarct kan voorkomen door een gezonde leefstijl. “En bij diabetes type 2 is het proces omkeerbaar”, vertelde Larik. “Niet voor iedereen en in dezelfde mate, maar voor veel mensen is het een haalbaar doel.”
Initiatieven voor een gezonde leefstijl
Behalve dat mensen zelf verantwoordelijkheid nemen voor een gezonde leefstijl, is het ook belangrijk dat er op beleidsniveau stappen rond preventie worden gezet. Larik haalde het Integraal Zorgakkoord (IZA) aan, waarin de ambitie staat dat er in alle regio’s een duurzame preventie-infrastructuur komt. Ook in het regioplan Zuid-Holland Noord is er nadrukkelijk aandacht voor gezonde leefstijl en gezondheidsvaardigheden.
“Er is structureel geld om preventieprogramma’s op te zetten en er zijn ook al veel initiatieven op leefstijlgebied”, aldus Larik. “Op de Routekaart Leefstijlgeneeskunde, een initiatief van Arts en Leefstijl en Lifestyle4Health, staan 77 initiatieven op dit gebied. Denk aan het Leefstijlroer, het spinnenweb Positieve Gezondheid, de Gecombineerde Leefstijlinterventie (GLI) of het Leefstijlloket in ziekenhuizen.”
Leefstijl in de apotheek
Dat het aantal leefstijlapothekers in Nederland nu op 451 staat, geeft aan dat leefstijl ook in apotheken steeds belangrijker wordt geacht. Larik brak een lans voor een preventieve gezondheidscheck in apotheken. “Alleen al in de leeftijd 40 tot 75 jaar hebben circa 1,4 miljoen Nederlanders prediabetes. Hoe eerder je met hen aan de slag kunt, hoe beter je remissie kunt bewerkstelligen. Door cliënten inzicht te geven in hun eigen lichaam zullen ze open staan voor advies.”
Larik ging ook in op passend medicatiegebruik in relatie tot gewichtstoename en noemde enkele succesvolle projecten, zoals de wijkgerichte leefstijlaanpak van 2diabeat. “In het project Gezond Wijdemeren bleek dat elke euro die je er in stopt, zich 4,1 keer terugverdient. We mogen dus groot denken, maar het is vooral belangrijk om een eerste gezamenlijke stap te nemen.”
Kantelpunt
Larik refereerde tenslotte aan het boek ‘Omarm de chaos’ van Jan Rotmans. “Daarin komt naar voren dat er in een chaos ook veel goede ontwikkelingen mogelijk zijn. In een voorfase daarvan heb je een onderstroom met koplopers. Als je 25% van de bevolking mee hebt, is het kantelpunt bereikt en kun je niet meer terug.”
Karin Beuning, voorzitter van WSV Teylingen, haakte daar afsluitend op in. “Het goed inzetten van een gezonde leefstijl kan helpen om de tsunami aan zorg in te dammen. Onderschat onze invloed als zorgverleners niet, ook niet in onze eigen omgeving. Als we allemaal iets uitdragen op het gebied van leefstijl, gaan we richting die 25%.”
Heb je een idee voor de projectgroep Leefstijl en Preventie om mee aan de slag te gaan binnen WSV Teylingen? Laat het weten via wijkmanager@wsvteylingen.nl